Soczewki kontaktowe

Alternatywą dla okularów korekcyjnych są soczewki kontaktowe, których popularność na całym świecie stale rośnie. Obecnie w krajach wysoko rozwiniętych korzysta z nich około 5-10% ludzi, a w Polsce około 0,4%. Popularność swoją zawdzięczają wygodzie, dobrej widoczności w każdych warunkach, nieograniczonemu przez oprawki polu widzenia i uzyskiwaniu obrazu naturalnej wielkości przy dużej wadzie wzroku.

SOCZEWKI KONTAKTOWE NASZYCH PRZODKÓW

Już w 1508 roku Leonardo da Vinci wymyślił szkła kontaktowe. Jak wiele jego dzieł idea ta nie została jednak rozwinięta.
W XVII wieku Thomas Young zbudował pierwowzór soczewki kontaktowej, składający się z krótkiej tuby zakończonej soczewką i wypełnionej wodą. Przykładając ją bezpośrednio do oka zauważył znaczna poprawę jakości widzenia i korekcję swej wady - astygmatyzmu.
Rozwój tej dziedziny nastąpił w II połowie XIX wieku, kiedy to wykonano min. szklaną soczewkę kontaktową o średnicy 20mm.
Dalsze prace skierowane były na wynalezienie nowych materiałów do produkcji soczewek kontaktowych, które pozwoliłyby na zmniejszenie ryzyka ich noszenia, i na wynalezieniu nowych technologii ich wytwarzania, w celu zwiększenia ich powtarzalności. I tak od wydmuchiwanych szklanych soczewek, przez soczewki wytwarzane na podstawie odlewów zdejmowanych bezpośrednio z oka, przez soczewki ze szkła organicznego, dochodzimy do miękkich soczewek kontaktowych wykonanych z polimeru zwanego zwyczajowo hydrożelem (polimetakrylan 2-hydroksyetylu; PHEMA). Hydrożel jest materiałem o właściwościach twardego szkła organicznego w stanie suchym, a po uwodnieniu staje się miękki i elastyczny.
Dzisiejsze miękkie soczewki mają średnicę około 14mm, a materiały używane do ich produkcji oparte są na hydrożelu, są jednak odpowiednio modyfikowane dla zapewnienia odpowiednich własności końcowemu produktowi - miękkiej soczewce kontaktowej.

PODZIAŁ SOCZEWEK MIĘKKICH

Obecnie produkowanych jest wiele rodzajów soczewek kontaktowych, które różnią się właściwościami, przeznaczeniem, itd. Można więc pokusić się o dokonanie podziału soczewek ze względu na:

zastosowanie:

• soczewki korekcyjne - zwykłe, toryczne (dla astygmatyków) i rzadkie: dwuogniskowe i jednooczne (monowizyjne - jedno oko patrzy w dal, a drugie oko odpowiada za bliż)
• lecznicze - opatrunki w schorzeniach rogówki (np. po zabiegach korekcji wad refrakcji wzroku, lub przy astygmatyźmie nieregularnym),
• kosmetyczne - soczewki zmieniające wygląd oczu, często połączone z funkcją korekcyjną; mogą zakrywać widoczną zaćmę, odtworzyć tęczówkę, zmniejszyć źrenicę, zmienić kolor oczu, czy nadać im zabawny wygląd.

czas noszenia:

• soczewki użytku dziennego - noszone przez 6-14 godzin na dobę
• soczewki do wydłużonego (elastycznego) noszenia - mogą być noszone przez klika lub kilkanaście dni i nocy bez przerwy.

trwałość soczewek:

Ocena stopnia zużycia soczewek jest zwykle bardzo trudna i opiera się często na subiektywnym odczuciu pacjenta. Dlatego też ostatnio polecanymi soczewkami są tzw. soczewki do planowej wymiany (miesięczne, tygodniowe,...), których termin wymiany jest z góry znany i nie zależy od stopnia zużycia soczewek. Dodatkowo soczewki takie nie posiadają tzw. długoterminowych osadów białkowych, których całkowite usunięcie w przypadku innych soczewek jest niemożliwe, co sukcesywnie pogarsza jakość widzenia.

Generalnie najczęściej występującymi typami miękkich soczewek kontaktowych są:

• roczne - soczewki, których trwałość przewidywana jest przy codziennym noszeniu na okres 6-12 miesięcy w zależności od sposobu pielęgnacji, umiejętności i zdyscyplinowania pacjenta, jakości łez, rodzaju stosowanego makijażu - soczewki takie wymagają systematycznego czyszczenia i odbiałczania (oczyszczania z osadu białkowego)
• półroczne, trzymiesięczne - wymagają odbiałczania
• miesięczne, dwutygodniowe, tygodniowe - nie wymagają odbiałczania
• jednodniowe - pacjent może użyć do 730 soczewek rocznie; nie wymagają pielęgnacji, wygodne, bezpieczne, czyste, ale drogie

materiał i stopień uwodnienia:

Bardzo duży wpływ na komfort noszenia soczewek ma materiał z jakiego są one zrobione. Od niego zależy trwałość soczewek, czas noszenia i ewentualne ryzyko komplikacji. Dla miękkich soczewek kontaktowych definiuje się dwa parametry - stopień uwodnienia i przepuszczalność powietrza. Własności te są ze sobą powiązane w taki sposób, że im większy jest stopień uwodnienia tym większa jest przepuszczalność powietrza. Obecnie produkowane soczewki posiadają stopień uwodnienia w zakresie od około 30% do około 70%. Wraz ze wzrostem stopnia uwodnienia zwiększa się podatność soczewki na opłaszczanie osadem białkowym, odwodnienie i absorpcję środków konserwujących, w związku z czym soczewki roczne mają zwykle bardzo mały stopień uwodnienia, natomiast dla soczewek jednodniowych parametr ten  ma bardzo wysoką wartość. Oczywiście w związku z koniecznością oddychania oka ważne jest by stopień przepuszczalności powietrza był jak najwyższy, szczególnie w przypadku soczewek korekcyjnych dla wysokich wad wzroku, kiedy soczewka staje się grubsza i dostęp powietrza jest w ten sposób dodatkowo ograniczony.

Decydując się na zakup soczewek kontaktowych należy więc zdecydować się na jeden z możliwych wariantów i często na kompromis pomiędzy parametrami i ceną soczewek.

PRZECIWWSKAZANIA

Generalnie soczewki kontaktowe nosić może każdy, ale konieczna jest dbałość o higienę i dyscyplina pacjenta. Występuje jednak szereg przeciwwskazań, które powodują, że pacjent nie może nosić soczewek kontaktowych. Należą do nich: zapalenie spojówek, zespół suchego oka, jednooczność, znieczulenie rogówki, a także brak współpracy i strach przed założeniem soczewki na oko. Ogółem szacuje się, że dla około 5-7% procent ludzi nigdy nie będzie możliwe założenie soczewek kontaktowych.

PIERWSZY KONTAKT Z SOCZEWKAMI

Pierwsze założenie soczewek musi być poprzedzone wizytą u okulisty, który przeprowadzając rozmowę z pacjentem powinien zorientować się w motywacji i predyspozycjach, oraz chorobach ogólnych nie będących przeciwwskazaniami, ale mogących powodować obniżenie tolerancji na soczewkę. Następnie specjalista powinien przeprowadzić szereg badań kwalifikacyjnych, do których należą: sprawdzenie ostrości wzroku, badanie refrakcji oka, badanie krzywizny rogówki (keratometria), często wykonuje się też badanie odcinka przedniego oka w lampie szczelinowej i ocenę wydzielania łez. Przeprowadzenie takich badań pozwala na precyzyjne dobranie soczewek dla każdego pacjenta.
Pierwsze założenie soczewek powinno odbywać się pod kontrolą specjalisty, który dokładność dopasowania powinien skontrolować dodatkowo po około 30 minutach od założenia. Kolejna wizyta u specjalisty niezbędna jest po 2 tygodniach w celu sprawdzenia tolerancji soczewki przez oko. Od tego czasu pacjent powinien poddawać się okresowym kontrolom co 3 miesiące w celu sprawdzenia tolerancji soczewek i stopnia ich zużycia.
Przestrzeganie tych zaleceń jest podstawą do uniknięcia ewentualnych problemów i komplikacji związanych z noszeniem soczewek.

PIELĘGNACJA

Brak zakłóceń prawidłowego noszenia (tolerancji) soczewek przez pacjenta zależy w dużej mierze od przestrzegania higieny i zdyscyplinowania pacjenta. Ważnym elementem jest proces zakładania i zdejmowania soczewek, na który trzeba zwrócić szczególną uwagę.
Poniżej znajduje się kilka porad, co trzeba wiedzieć używając soczewki kontaktowe:

• dokładnie myj ręce przed każdym dotknięciem soczewki,
• wkładaj soczewki do właściwych pojemników - to powinno być nawykiem,
• nigdy nie dotykaj soczewki paznokciami,
• często wymieniaj pojemniki do przechowywania soczewek (niektóre firmy oferują zestawy: płyn+pojemnik),
• czyść systematycznie soczewki; dostępne są systemy dwustopniowe do czyszczenia soczewek (płyny do czyszczenia i przechowywania soczewek oraz tabletki do odbiałczania - średnio raz na dziesięć dni), oraz jednostopniowe (jeden płyn spełniające wszystkie w/w funkcje),
• nie przechowuj dwukrotnie soczewek w pojemnikach bez zmiany płynu,
• nie używaj płynów, których data  ważności już minęła,
• nie zwilżaj soczewek śliną, wodą z kranu, ani innymi płynami niż zalecane,
• zakładając soczewkę zwróć uwagę na to, że soczewka powinna mieć naturalny łukowaty kształt, a brzegi nie powinny być odchylone na zewnątrz - to znaczyłoby, że soczewka wywrócona jest na lewą stronę,
• soczewka powinna być założona w pozycji centralnej oka. Jeśli przesunie się (np. podczas noszenia) należy przywrócić jej pierwotne położenie; można tego dokonać "przemasowując" ja przez zamknięte powieki, albo uciskając palcem brzeg dolnej lub górnej powieki otwartego oka,
• czyść soczewki palcem po umieszczeniu każdej oddzielnie w zagłębieniu dłoni,
• nigdy nie zakładaj soczewki uszkodzonej (zarysowanej, wyszczerbionej),
• nigdy nie noś soczewek dłużej niż zalecił to specjalista,
• jeśli zauważysz jakiekolwiek zaczerwienienia, podrażnienia oka lub pogorszenie widzenia - zdejmij soczewki i skontaktuj się ze specjalistą,
• używając krople do oczu pamiętaj, że muszą one posiadać adnotację o możliwości używania ich podczas noszenia soczewek kontaktowych,

PROBLEMY

Pojawiają się zwykle w wyniku zaniedbania higieny przez pacjenta lub niestosowania się do zaleceń specjalisty. Stosunkowo rzadko zdarzają się powikłania niezależne od pacjenta. W ogólności pacjent może spotkać się z: dyskomfortem, zaczerwienieniem oka, obrzękiem, nadmiernym łzawieniem, chwilowym pogorszeniem widzenia, pieczeniem, swędzeniem lub kłuciem. Są to zwykle objawy chwilowe, które ustępują po zdjęciu soczewek z oka. Nie należy ich jednak lekceważyć i skontaktować się niezwłocznie ze specjalistą.
Zdarzają się również cięższe komplikacje takie jak urazy rogówki czy różne zakażenia bakteryjne. Objawy wielu z nich są podobne do objawów komplikacji niegroźnych i dlatego tak ważny jest natychmiastowy kontakt ze specjalistą w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących zmian w oku.

SOCZEWKI TWARDE

Obok tych najpopularniejszych miękkich soczewek kontaktowych istnieją również twarde soczewki kontaktowe. Soczewki twarde produkowane w latach siedemdziesiątych wykonywane były z materiałów nieprzepuszczających powietrza co powodowało szybkie zmęczenie oka i pojawienie się wielu komplikacji. Obecnie wykonywane są one ze szkła organicznego o bardzo wysokiej przepuszczalności powietrza (2-6 razy wyższej od miękkich soczewek). Dodatkowym atutem soczewek twardych jest ich mała średnica (8-9 mm - zakrywa tylko około 2/3 powierzchni tęczówki), dzięki czemu większa jest oddychająca powierzchnia oka niż w przypadku soczewek miękkich. Soczewki twarde są ponadto bardziej odporne na czynniki zewnętrzne i znacznie trwalsze, niższe są też koszty ich utrzymania (o około 70%) w stosunku do soczewek miękkich. Są idealnym rozwiązaniem dla korekcji astygmatyzmu - jak dotąd nie stworzono tak dobrej miękkiej soczewki torycznej, która mogłaby zastąpić soczewkę twardą.
Niestety, soczewki twarde mają sporo niedogodności i wad. Podstawowym problemem dla osób rozpoczynających przygodę z twardymi soczewkami kontaktowymi jest ich akceptacja i tolerancja przez oko - zwykle proces przyzwyczajania oka do takich soczewek trwa dużo dłużej (nawet do miesiąca) i przebiega stopniowo zwiększając okres noszenia soczewki od kilku minut do kilku godzin dziennie. W związku z tym bardzo trudne jest używanie tego typu soczewek okazjonalnie. Często pojawia się też problem podrażniania powiek i oka przez twarde krawędzie soczewki.

Decydując się na zakup soczewek należy więc rozpatrzyć wszystkie aspekty ich noszenia, wady i zalety, a o ostateczną poradę poprosić specjalistę, który pomoże dobrać soczewki najlepsze dla Twoich oczu.

Opinie